اختلال تعادل به وضعیتی اشاره دارد که در آن فرد توانایی حفظ وضعیت بدنی و ثبات تعادل خود را از دست می‌دهد. حس تعادل به شما کمک می‌کند تا در هر حالت بدنی مثل خوابیده، نشسته یا ایستاده یا هنگام حرکت احساس ثبات و پایداری کنید. به همین ترتیب این اختلال با علائمی مثل احساس گیجی، سرگیجه، ناپایداری یا ناتوانی در حرکت همراه است. اختلال تعادل به دلایل مختلفی رخ می‌دهد و می‌تواند موقت یا مزمن باشد.
در واقع بسیاری از اندام‌های بدن از جمله گوش‌ها، چشم‌ها، بافت‌ها و مغز باید به طور طبیعی کار کنند تا تعادل داشته باشید. در غیر این صورت، اختلال تعادل بروز می‌یابد. متأسفانه مشکلات تعادل باعث می‌شوند راه‌رفتن، انجام فعالیت‌های روزانه و… مختل شوند؛ پس درمان اختلال تعادل از اهمیت زیادی برخوردار است. در این مقاله از سایت دکتر کربلایی با ما همراه باشید تا با علائم و دلایل درگیرشدن با اختلال تعادل بیشتر آشنا شوید.
علائم اختلال تعادل
اگر اختلال تعادل دارید، ممکن است یک یا چند مورد از علائم زیر را تجربه کنید:
- سرگیجه یا حس چرخش
- احساس ناپایداری یا گیجی
- ناتوانی در حفظ تعادل یا زمین‌خوردن
- تغییرات در بینایی؛ مانند تاری دید
- تهوع یا استفراغ
- تغییرات در شنوایی؛ مانند وزوز گوش
- احساس سنگینی یا سبک بودن سر
- احساس بی‌ثباتی روی پاهای خود
- ضعف یا بی‌حسی در یک طرف بدن
دلایل اختلال تعادل در بدن
عوامل متعددی وجود دارد که می‌تواند بر حس تعادل تأثیر بگذارند و باعث بروز اختلال در آن شوند. برخی از این عوامل شامل موارد زیر است:
آسیب مغزی
یکی از مهم‌ترین دلایل بروز عدم تعادل مشکلات مغزی است. آسیب به مغز مثل ضربه‌مغزی، می‌تواند توانایی مغز برای پردازش اطلاعات و هماهنگی تعادل را مختل کند و منجر به بی‌ثباتی شود.
نوروپاتی محیطی
نوروپاتی محیطی وضعیتی است که بر اعصاب خارج از مغز یا نخاع تأثیر می‌گذارد. این اعصاب حامل سیگنال‌هایی هستند که ارتباط بین مغز و سایر اندام‌ها را برقرار می‌کنند. در نتیجه نوروپاتی محیطی می‌تواند بازخورد حسی لازم برای حفظ تعادل را مختل کند و همچنین می‌تواند بر قدرت و هماهنگی عضلات تأثیر بگذارد.
آسیب نخاعی
نخاع یک طناب عصبی است که از گردن تا انتهای کمر ادامه دارد و وظیفه آن برقراری ارتباط بین مغز و اعصاب محیطی است. آسیب به نخاع می‌تواند انتقال سیگنال‌ها بین مغز و بدن را مختل کند و بر تعادل و حرکت تأثیر بگذارد.
بیماری‌های مزمن
بیماری‌هایی مانند بیماری پارکینسون یا ام‌اس می‌توانند بر سیستم عصبی تأثیر گذاشته و منجر به مشکلات تعادل شوند. بیماری پارکینسون یک اختلال عصبی است که بر حرکت و کنترل حرکتی تأثیر می‌گذارد. ام‌اس نیز یک بیماری خودایمنی است که سیستم عصبی مرکزی را هدف قرار می‌دهد و می‌تواند به اعصاب مسئول هماهنگی حرکت و تعادل آسیب برساند.
سکته مغزی
سکته مغزی می‌تواند به بخش‌هایی از مغز که مسئول تعادل و هماهنگی هستند مثل مخچه آسیب برساند و در نتیجه باعث سرگیجه و مشکل در راه‌رفتن شود. همچنین ممکن است به بی‌حسی یک‌طرفه بدن منجر شود و حفظ تعادل را دشوار کند.
میگرن
میگرن دهلیزی نوع خاصی از میگرن است که علائمی فراتر از سردرد معمولی دارد. در واقع افراد مبتلا به میگرن دهلیزی، علاوه بر سردرد دوره‌هایی از سرگیجه و بی‌تعادلی را نیز تجربه می‌کنند.
افزایش سن
با افزایش سن، تغییرات طبیعی در سیستم دهلیزی، بینایی و قدرت عضلانی رخ می‌دهد که می‌تواند منجر به مشکلات تعادل شود. طبق تحقیقات انجام شده افراد بالای ۷۵ سال نسبت به افراد جوان‌تر، بیشتر دچار اختلالات تعادلی می‌شوند.
عوارض جانبی دارو
گاهی اوقات مشکلات تعادلی از عوارض جانبی برخی داروها هستند. این داروها شامل آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای ضدافسردگی، شل‌کننده عضلات، داروهای فشارخون، آرام‌بخش‌ها و داروهای ضدتشنج هستند.
آسیب‌های جسمی
برخی آسیب‌های جسمی مثل شکستگی استخوان پا، کمر یا گردن نیز بر تعادل تأثیر منفی می‌گذارند.
افت فشارخون وضعیتی
ایستادن یا نشستن خیلی سریع نیز ممکن است باعث شود برخی از افراد کاهش قابل‌توجهی در فشارخون خود داشته باشند و در نتیجه احساس سبکی سر یا بی‌تعادلی کنند.
این علل چگونه باعث عدم تعادل می‌شوند؟
حس تعادل حاصل برقراری رابطه صحیح بین سیستم عصبی مرکزی و سیستم حسی است که منظور از سیستم حسی موارد زیر است:
- گوش: گوش نقش کلیدی در حفظ تعادل دارد. در واقع در گوش داخلی، سه کانال نیم‌دایره‌ای و دو اندام‌های اتولیتی قرار دارند که وظیفه آن‌ها حفظ تعادل است. هر کانال‌های نیم‌دایره‌ای یا سیستم دهلیزی، پر از مایع است و حاوی سلول‌های حسی است. هنگامی که سر حرکت می‌کند، مایع موجود در این کانال‌ها حرکت می‌کند و سلول‌های حسی را تحریک می‌کند. به‌این‌ترتیب یک پیام عصبی به مغز ارسال می‌شود که آن را از نحوه حرکت سر آگاه می‌کند. اندام‌های اتولیتی نیز در زیر کانال‌ها قرار دارند و به جاذبه و حرکت واکنش نشان می‌دهند
- بینایی: چشم‌ها نیز پیام‌های عصبی به مغز می‌فرستند که نشان می‌دهد بدن در ارتباط با سایر اشیا در چه موقعیتی قرار دارد
- پوست، مفاصل و ماهیچه‌ها: وقتی بدن حرکت می‌کند به بافت‌های پوست، ماهیچه‌ها و مفاصل، فشار وارد می‌کند. این بافت‌ها سیگنال‌هایی را به مغز می‌فرستند تا مشخص شود بدن نسبت به فضا در کجا قرار دارد
سیستم عصبی مرکزی مخصوصاً قسمت مخچه این اطلاعات را با هم جمع و پردازش می‌کند. سپس بر اساس این اطلاعات پیام‌های عصبی به سیستم حسی می‌فرستد تا از این طریق به حفظ تعادل و درک موقعیت بدن کمک کند. متأسفانه گاهی اوقات ممکن است اختلالی در این سیستم ایجاد شود؛ برای مثال ممکن است به دلایل مختلف پیام‌های غلطی از کانال‌های دهلیزی به مغز ارسال شود یا اینکه مخچه دچار آسیب شود و عملکرد خود را از دست دهد؛ در نتیجه سیستم عصبی مرکزی نمی‌تواند اطلاعات را به‌درستی پردازش کند و احساس تعادل از بین می‌رود.
انواع اختلال تعادل
باتوجه‌به اینکه اختلال تعادل به دلایل متعددی رخ می‌دهد، انواع مختلفی دارد. در ادامه مقاله با هر یک از انواع این اختلال بیشتر آشنا می‌شویم:
سرگیجه موقعیتی (BPPV)
سرگیجه موقعیتی خوش‌خیم (Benign Paroxysmal Positional Vertigo) نوعی اختلال است که هنگام تغییر وضعیت سر باعث سرگیجه شدید و ناگهانی می‌شود. این وضعیت به دلیل جابه‌جاشدن کریستال‌های کوچک کلسیمی در گوش داخلی رخ می‌دهد. در حالت عادی، این کریستال‌ها به حفظ تعادل کمک می‌کنند؛ اما گاهی با تحریک غیرعادی سلول‌های عصبی باعث ایجاد سرگیجه می‌شوند.
لابیرنتیت (labyrinthitis) یا التهاب گوش درونی
لابیرنتیت به شرایطی گفته می‌شود که در آن ساختارهای گوش داخلی دچار التهاب می‌شوند. معمولاً حمله عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی به ساختارهای حساس گوش این نوع التهاب را ایجاد می‌کند. این التهاب ممکن است سرگیجه و بی‌تعادلی را ایجاد کند.
نوریت دهلیزی (vestibular neuritis)
نوریت دهلیزی یک اختلال التهابی است که در آن عصب دهلیزی که مسئول ارسال اطلاعات تعادل و حرکت از گوش داخلی به مغز است، دچار التهاب می‌شود. این التهاب معمولاً به دلیل یک عفونت ویروسی رخ می‌دهد و باعث بروز اختلال تعادل در بدن می‌شود.
بیماری منییر (Meniere’s disease)
بیماری منییر یک بیماری گوش داخلی است که باعث حملات سرگیجه ناگهانی، وزوز گوش، کاهش شنوایی، و احساس فشار در گوش می‌شود. این بیماری اغلب به دلیل افزایش مایع در گوش داخلی به وجود می‌آید؛ اما علت دقیق آن هنوز مشخص نشده است.
بیماری فیستول پری لنف (Perilymphatic fistula)
بیماری فیستول پری‌لنف نوع دیگر بیماری گوش داخلی است که به دلیل نشت مایع پری لنف از گوش داخلی به گوش میانی یا فضاهای اطراف آن ایجاد می‌شود. این نشت مایع می‌تواند به دلیل صدمات فیزیکی، تغییرات فشار یا عفونت رخ دهد و منجر به مشکلات تعادلی شود.
سندرم مال دبارکومنت (MdD)
سندرم مال دبارکومنت یک اختلال عصبی نادر است که بااحساس مداوم حرکت یا تکان‌خوردن، حتی پس از پایان یک سفر دریایی یا هر نوع سفر طولانی با وسایل نقلیه دارای حرکت‌های نوسانی مشخص می‌شود. این احساس ممکن است؛ مانند تکان‌های کشتی، هواپیما، یا حتی ماشین باشد و می‌تواند برای هفته‌ها، ماه‌ها یا حتی سال‌ها ادامه داشته باشد.
روش‌های پیشگیری از اختلال تعادل چیست؟
پیشگیری از اکثر مشکلات تعادل دشوار است؛ زیرا موارد متعددی باعث ایجاد مشکلات تعادلی می‌شوند که جلوگیری از برخی از آن‌ها ممکن نیست؛ ولی با رعایت برخی موارد مثل جلوگیری از عفونت گوش میانی، کنترل فشارخون، کاهش مصرف الکل و… می‌توانید تا حدودی از اختلالات تعادل پیشگیری کنید.
درمان اختلال تعادل در کلینیک دکتر کربلایی
علائم ناشی از این اختلال می‌تواند در توانایی و عملکرد شما در انجام فعالیت‌های روزمره به‌شدت تأثیرگذار باشد. به همین دلیل مراجعه به پزشک و پیگیری درمان اختلال تعادل از اهمیت زیادی برخوردار است. در کلینیک دکتر کربلایی، درمان این اختلال توسط بهترین متخصصین انجام می‌شود. برخی روش‌های درمانی عبارت‌اند از:
- برای مشکلات جزئی تعادل، حفظ وزن سالم، ورزش‌کردن، کاهش مصرف الکل یا کنترل فشارخون می‌تواند مؤثر باشد
- دارودرمانی نیز می‌تواند به مدیریت مشکلات تعادل ناشی از شرایط خاص کمک کنند. در این روش معمولاً از آنتی‌هیستامین‌ها، داروهای ضدافسردگی، بنزودیازپین‌ها، داروهای ضدتشنج، ضدالتهاب‌ها و کورتیکواستروئیدها استفاده می‌شود. تجویز هر دارو و دوز آن به علت اختلال در تعادل بستگی دارد
- در برخی موارد، جراحی ممکن است برای درمان علل زمینه‌ای مشکلات تعادل ضروری باشد. تکنیک‌های مختلفی برای جراحی وجود دارد که باتوجه‌به شرایط بیمار متفاوت است
جمع‌بندی
اختلال تعادل وضعیتی است که در آن فرد نمی‌تواند ثبات و تعادل بدن خود را حفظ کند و همیشه احساس سرگیجه یا ناپایداری می‌کند. این اختلال به دلایل مختلفی مثل آسیب مغزی، نوروپاتی محیطی و... بروز می‌یابد. همچنین اختلال تعادل انواع مختلفی دارد که باتوجه‌به دلیل بروز آن متفاوت است. برای درمان آن نیز باید ابتدا به پزشک مراجعه کنید تا آن‌ها باتوجه‌به شرایط درمان مناسب را به شما پیشنهاد کنند.
