خودشیفتگی یا نارسیسیسم یک اختلال شخصیتی در روانشناسی است که در این اختلال شخص به‌صورت افراطی خود را دوست دارد. افراد خودشیفته برای خود یک هویت عالی در نظر می‌گیرند، معمولا اثری از همدلی در آن‌ها دیده نمی‌شود و نیازمند به تحسین مداوم هستند. فرد خودشیفته اعتقاد دارد که فردی خاص یا منحصربه‌فرد است و خیال قدرت‌نمایی در همه جا و همه وقت و دستیابی به موفقیت‌های نامحدود را دارد. این فرد ممکن است در بیان و نمایش دستاوردها و استعدادهای خود اغراق کند. اختلال خودشیفتگی در صورت عدم درمان به اطرافیان فرد نیز آسیب عاطفی خواهد زد. از این رو، در این مطلب به روش‌های درمان خودشیفتگی و بررسی این اختلال می‌پردازیم.
علائم مبتلایان به اختلال خودشیفتگی
افرادی که دچار خودشیفتگی هستند علائم مختلفی را از خود بروز می‌دهند که این علائم بیشتر بر روی اطرافیان شخص خودشیفته تاثیر دارند. از این رو، مبتلایان به نارسیسیسم در روابط خود با اطرافیانشان در مدرسه، دانشگاه، محل کار و حتی جمع‌های دوستانه و خانوادگی دچار مشکل می‌شوند. چرا که این افراد اعتقاد دارند که سزاوار لطف و تحسین خاصی هستند که تاکنون دریافت نکرده‌اند. به همین خاطر در بیشتر موارد از روابط اجتماعی خود ناراضی و ناامید هستند.
شایع‌ترین علائم خودشیفتگی عبارتند از:
- احساس خودبزرگ‌بینی اغراق‌آمیز
- بیش از حد بزرگ جلوه دادن مهارت‌ها و موفقیت‌ها و استعدادهای خود
- تحقیر دیگران و نگاه زیردستانه به آن‌ها
- استفاده از دیگران به‌عنوان پله‌ای برای رسیدن به مقاصد خود
- رفتارهای متکبرانه
- بیزاری از انتقاد
- تصورات غیرواقعی از خود
- تخریب شخصیت دیگران هنگام بحث و مشاجره با آن‌ها
درمان موثر اختلال خودشیفتگی چگونه است؟
طول دوره درمان خودشیفتگی بهخاطر پیچیدگی این اختلال شخصیتی، بیش از حد انتظار افراد خواهد بود. روان‌درمانی کامل اختلال خودشیفتگی معمولا حداقل بین 5 تا ۱۰ سال به‌طول می‌انجامد. درمان خودشیفتگی روندی طولانی، آهسته و پیچیده دارد و به‌صورت مرحله‌ای پیش می‌رود و امکان دارد در طی درمان، مراجعان در هر نقطه متوقف شوند. طول دوره درمانی، به تعداد مراحل و شدت این اختلال بستگی دارد. در ادامه روش‌های درمان خودشیفتگی را بررسی می‌کنیم.
تسکین یا التیام علائم به‌عنوان گام اول در درمان خودشیفتگی
گام اول در درمان خودشیفتگی تسکین یا التیام اولیه علائم شدید این اختلال شخصیتی است. اکثر مراجعه‌کنندگانی که دچار نارسیسیسم هستند برای رهایی از این اختلال یا تغییر وارد فاز درمان نمی‌شوند. معمولا آن‌ها برای رها شدن از احساسات ناخوشایندی که هنگام رفتارهای نادرست ناشی از خودشیفتگی به آن‌ها دست می‌دهند یا برای جلب رضایت شخصی که برای آن‌ها اهمیت دارد، به کلینیک روانشناسی و مرکز مشاوره مراجعه می‌کنند. این گونه افراد به محض بهتر شدن احساسات یا دلجویی از شخص مقابلشان، درمان را رها می‌کنند. اما برای درمان خودشیفتگی پس از التیام علائم اولیه و کمتر کردن این رفتارها، تازه مراحل درمان شروع می‌شوند.
کنار آمدن با گذشته خود
بروز اختلال خودشیفتگی می‌تواند ناشی از تربیت فرد در کودکی نیز باشد. فرد مبتلا به نارسیسیسم باید دیر یا زود با گذشته خود کنار بیاید. البته نمی‌توان در این موارد فرد را مقصر دانست؛ اما این خود فرد مبتلا است که باید روش خود را در رفتار با دیگران تغییر دهد و رفتار بهتری داشته باشد. برای درمان خودشیفتگی باید به گذشته خود نگاه کرد و علت بروز این اختلال را یافت. پس از آن می‌توان در جهت دیگری برای درمان نارسیسیسم گام برداشت.
پذیرش افراد به همانگونه که هستند
مرحله بعدی در درمان خودشیفتگی این است که فرد بتواند اطرافیان خود را همانگونه که هستند، بپذیرد، نه آن گونه که خودش می‌خواهد. این افراد سپس باید راه‌های مختلفی را برای دریافت و دادن محبت و پذیرش واقعی اطرافیان پیدا کنند. فرد خودشیفته هرگز نباید سعی کند چیزی را که به‌عنوان نقص در فرد مقابل مشاهده می‌کند، تغییر دهد. بلکه باید برای ایجاد احساس راحتی و پذیرش در آن‌ها تلاش کند. سپس برای پذیرش هر چه بیشتر اطرافیان، فرد خودشیفته باید مدام محبت کند تا بتواند در مقابل آن را دریافت کند. این محبت به مرور زمان حالتی صادقانه و خالص به خود خواهد گرفت و گامی موثر در درمان این اختلال شخصیتی خواهد بود.
تمرین همدلی با دیگران
برای درمان خودشیفتگی، فرد مبتلا باید برای مدتی سعی در همدلی کردن با دیگران داشته باشد. مبتلایان به نارسیسیسم باید همواره تلاش کنند تا از زاویه دید افراد دیگر نیز به موضوعات نگاه کرده و از تحمیل دیدگاه خود به آن‌ها خودداری کنند. درک این مساله که افراد از اقشار مختلف جامعه هستند و شخصیت‌ها و تجربیات مختلفی دارند، به درمان خودشیفتگی کمک شایانی خواهد کرد.
استقبال از شنیدن انتقادات
برای درمان خودشیفتگی، افراد مبتلا باید این غریزه بیزاری از انتقادات را در خود از بین ببرند. سخت‌ترین اما بهترین راه برای انجام این کار شنیدن انتقادات دیگران درباره خودشان است. این کار بسیار دشوار به نیروی ذهنی بسیار زیادی نیاز دارد، اما اگر افراد در این راه ثابت قدم باشند، می‌توانند از پس مشکل خودشیفتگی به‌راحتی بربیایند. در ابتدا شنیدن انتقادات می‌تواند به آن‌ها صدمه روحی و عاطفی بزند، اما به‌تدریج به آن عادت کرده و بیش از هر زمان دیگری نسبت به ایرادات خود آگاهی پیدا می‌کنند. این روش همچنین غرور و تکبر نابه‌جای ناشی از خودشیفتگی را از بین خواهد برد.
درمان خودشیفتگی با ایجاد ارتباطات موثر با دیگران
بروز خودشیفتگی در بسیاری از موارد تقصیر خود فرد نیست و عوامل مختلفی در آن دخیل هستند. اما این اختلال کاملا قابل درمان است. معمولا روانشناسان داروی خاصی را برای این اختلال تجویز نمیکنند و از نظر آن‌ها، تنها جلسات روان‌درمانی کافی است. اما راهکار اصلی برای درمان این اختلال، ایجاد ارتباطات موثر با اطرافیان و رعایت گام‌های موثری است که در این مطلب بررسی شدند. انتقادپذیری، کنار آمدن با گذشته، پذیرش دیگران و محبت به دیگران، همگی می‌توانند در قالب ارتباط با دیگران، یک به یک در فرد نهادینه شوند و در نهایت اختلال خودشیفتگی او را درمان کنند.
