فرد مبتلا به بیماری اسکیزوفرنی تغییراتی را در رفتار، ادراک و تفکرش تجربه می‌کند که در نتیجه آن از واقعیت فاصله می‌گیرد، به این حالت سایکوز (روانپریشی) هم می‌گویند. متاسفانه این اختلال انگ زیادی را چه برای خود فرد مبتلا و چه برای خانواده وی به همراه دارد. مثلا یک باور غلط در مورد مبتلایان به این بیماری این است که این افراد خطرناکند. یادتان باشد فرد مبتلا به اسکیزوفرنی به ندرت می‌تواند خطرناک باشد به خصوص افرادی که از درمان و حمایت مناسب برخوردارند. واقعیت دیگری که در مورد مبتلایان وجود دارد این است که آنها از هوش طبیعی برخوردارند و عقب‌مانده ذهنی نیستند.
بهترین متخصص اسکیزوفرنی در ایران در کلینیک دکتر کربلایی حضور دارد. دکتر علی کربلایی دکتر روانپزشک خوب در تهران و متخصص اعصاب و روان با تلاش فراوان و ارائه چندین مقاله علمی معتبر در زمینه درمان‌اسکیزوفرنی تاکنون توانسته به بیماران زیادی کمک کند. اگر به دنبال آشنایی با روش‌های درمانی در این کلینیک هستید و می‌خواهید اطلاعات علمی و مفید در مورد اینکه اسکیزوفرنی چیست؟ و همه چیز در مورد اسکیزوفرنی را بدانید، با ما همراه باشید.
جنون جوانی یا اسکیزوفرنی چیست؟
در مورد تفاوت اسکیزوفرنی و شیزوفرنی باید گفت اسکیزوفرنی همان شیزوفرنی است. بیماری اسکیزوفرنی معمولا در سنین بین ۱۵ تا ۲۵ سال شروع می‌شود و از این رو است که به آن جنون جوانی نیز می‌گویند. شیوع اختلال اسکیزوفرنی در زنان و مردان یکسان است و در کل حدود ۱ درصد جمعیت عمومی است. در اکثریت موارد، اسکیزوفرنی یک اختلال عودکننده یا همیشگی است. درصد کمی از بیماران ممکن است فقط یک یا چند دوره سایکوز در طول زندگی داشته‌باشند. در خلال شروع این اختلال، فرد ممکن است از دیگران دوری گزیده یا حتی افسرده و مضطرب گردد. گاهی ممکن است عقاید و تجربه‌های غیر معمول داشته باشد. همین‌جا باید متذکر شد که هر چقدر علائم اسکیزوفرنی در مراحل اولیه‌تر شناسایی و درمان گردد نتایج بهتری را در آینده فرد رقم خواهد زد.
نشانه‌ها و علائم اسکیزوفرنی
- هذیان: هذیان عبارت است از عقایدی که از واقعیت فاصله دارند ولی فرد مبتلا شدیدا به آنها معتقد بوده و در مورد واقعی نبودن آنها شک ندارد. مثل هزیان گزند و آسیب که طی آن فرد فکر می‌کند که دیگران قصد آزار و اذیت او را دارند یا فکر می‌کند افرادی او را تعقیب می‌کنند یا در خانه و محل کارش دوربین یا ضبط صوت کار گذاشته‌اند. سایر هزیان‌ها عبارتند از: هزیان کنترل، هزیان پخش افکار، هزیان انتساب، هزیان خیانت، هزیان بزرگمنشی، هزیان احساس گناه و ... . در هزیان کنترل، فرد مبتلا باور دارد که کنترلش دست خودش نیست و نیروی دیگری رفتار و افکار او را کنترل می‌کند. در هزیان پخش افکار، فرد مبتلا فکر می‌کند افکارش از رسانه‌ها مثل رادیو و تلوزیون پخش می‌شود. در هزیان انتساب، فرد مبتلا رفتارها و کنش‌های پیرامون خود را به خودش نسبت می‌دهد مثلا فکر می‌کند گوینده اخبار تلویزیون دارد با او صحبت می‌کند و یا اگر در جمعی، دو نفر با صدای آهسته با هم در حال صحبت باشند تصور می‌کند در مورد او حرف می‌زنند. در هزیان خیانت، با اینکه شریک زندگی فرد کاملا وفادار است بیمار باور دارد که وی به او خیانت می‌کند. در هزیان بزرگمنشی، فرد بیمار اعتقاد دارد که استعدادها و توانایی‌های ویژه‌ای دارد که او را از بقیه مردم سرآمد می‌سازد در حالیکه در واقعیت اینطور نیست و او یک فرد عادی است. در هزیان احساس گناه، در حالیکه فرد گناهکار نبوده شدیدا باور دارد که کار خطا و گناهی را مرتکب شده است.
- توهم: توهم عبارت است از ادراک یکی از حواس پنج‌گانه بدون اینکه منشا خارجی و واقعی داشته باشد که شایع‌ترین آن توهم شنوایی است. یعنی فرد صداهایی را می‌شنود که دیگران قادر به شنیدشان نیستند.
- اختلال تفکر: تظاهر آن به صورت گفتارهای بی‌ربط و نامفهوم می‌باشد.
- فقدان انگیزه: فرد مبتلا هیچ انگیزه‌ای برای انجام فعالیت‌های روزانه ندارد.
- عدم توانایی در ابراز احساسات: یکی از علائم اسکیزوفرنی است که طی آن، فرد مبتلا در واکنش به احساسات مختلف چهره‌ای ماسکه داشته و گاه حتی احساسات را نامتناسب ابراز می‌کند. مثلا در واکنش به یک واقعه غم‌انگیز می‌خندد و بالعکس.
- انزوای اجتماعی: فرد مبتلا گاها بسیار گوشه‌گیر شده و ماه‌ها و حتی سال‌ها در اجتماع ظاهر نمی‌شود. این خود می‌تواند به دلیل هزیان گزند و آسیب باشد یا عدم وجود مهارت‌های اجتماعی در فرد.
- فقدان بینش: تقریبا همه افراد مبتلا، نسبت به بیماری خود بینش ندارند چراکه تمامی هزیان‌ها و توهم‌های خود را واقعی می‌پندارند که این خود دلیل بسیار مهمی است که از دریافت درمان امتناع می‌کنند. و گاه بستری اجباری تنها راه درمان این افراد می‌شود.
بیشتر بخوانید: انواع روش‌های درمان سیاتیک
مراحل اسکیزوفرنی چیست؟
مراحل اسکیزوفرنی عبارتند از: مراحل اولیه بیماری که هنوز سایکوز بروز پیدا نکرده اما فرد ممکن است دچار افسردگی، اضطراب و یا وسواس باشد. سپس به مرور توهم و هذیان‌ها بروز پیدا می‌کنند و در صورت عدم درمان ممکن است مزمن گردند. اسکیزوفرنی گاهی با درمان یا حتی بدون درمان می‌تواند مدتی تخفیف یابد و بعد از مدتی مجددا علائم آن شعله‌ور شود.
انواع اسکیزوفرنی کدامند؟
انواع اسکیزوفرنی عبارتند از:
- پارانوئید: رایج‌ترین نوع این بیماری پارونویا است که با توهم و هزیان‌های سازمان‌یافته همراه است. به خصوص توهم‌های شنیداری در آنها زیاد دیده‌می‌شود. هزیان‌هایی مانند: سوء‌ظن، بزرگمنشی، هزیان حسادت و اینکه فکر می‌کنند تحت تعقیب هستند و ... .
- کاتاتونیک: دچار اختلالات حرکتی می‌شوند، در رفتارهایشان زیاده‌روی نشان می‌دهند و رفتارهایشان عجیب و ناگهانی است. گاهی تحریک‌پذیری و بی‌قراری شدید دارند ولی گاهی دچار بهت‌زدگی و کندی در حرکات می‌شوند و نسبت به محیط پیرامون خود بی‌تفاوت هستند. حتی در هنگام گرسنه‌گی غذا نمی‌خورند و نمی‌توان به آنها غذا داد. این نوع بسیار نادر است.
- آشفته: رفتارهای آشفته و نامتناسب دارند، حالت صورتشان با گفتارشان تناسب ندارد و اغلب ادا و اطوار درمیاورند. گاهی بدون هیچ علتی شدیدا می‌خندند و نسبت به نظافت بی‌تفاوت هستند.
- هیجانی: حرکات شدید و گاهی خشونت آمیز دارند.
- نامشخص: علائم مختلفی از بیماری اسکیزوفرنی را دارند ولی رفتارهایشان مرتب تغییر می‌کند و نمی‌توان آنها را در دسته خاصی قرار داد. از علائم آنها می‌توان به گوشه‌گیری، بیکاری و تغییر در رفتار اشاره کرد. این حالت در صورتی که با هزیان و توهم همراه نباشد ممکن است تشخیصش بسیار دشوار می‌شود.
- باقیمانده: یعنی قبلا علائم شدید اسکیزوفرنی را تجربه کرده‌اند ولی الان علائم خفیف‌تری دارند که از آن حمله شدید باقیمانده و خیلی جدی نیست.
عامل بیماری اسکیزوفرنی چیست؟
در این اختلال مانند تمام اختلالات روانپزشکی تنها یک عامل مسوب وجود ندارد بلکه مجموعه‌ای از فاکتورها و عوامل، مسوب ظهور این اختلال می‌باشند. عوامل به وجود آورنده اسکیزوفرنی چیست؟
- ژنتیک: یکی از عوامل مستعد کننده برای ابتلا به بیماری اسکیزوفرنی فاکتور وراثت است. درحالیکه همانطور که پیشتر گفته شد شیوع این اختلال در جمعیت عمومی ۱ درصد است ولی اگر یکی از والدین مبتلا به اسکیزوفرنی باشد این احتمال در فرزند آنها به ۱۰ درصد افزایش می‌یابد.
- فاکتورهای بیوشیمیایی: اختلال در بالانس پیام‌رسان‌های شیمیایی مغز می‌تواند باعث اسکیزوفرنی گردد. مهمترین پیام‌رسان بیوشیمیایی مغز در این اختلال دوپامین می‌باشد. داروهای ضد سایکوز که درمان اصلی اختلال اسکیزوفرنی هستند با اثر بر روی دوپامین، اثرات درمانی خود را اعمال می‌کنند. یکی دیگر از مصادیق نقش اختلال بیوشیمیایی در ایجاد اسکیزوفرنی، مشکلات حین بارداری یا زایمان است که باعث آسیب ساختاری به مغز جنین یا نوزاد می‌شود.
- استرس: وقایع استرس‌زا می‌توانند باعث تسریع در آشکار شدن بیماری اسکیزوفرنی گردند. قطعا این اتفاق در افراد مستعد به ابتلا رخ می‌دهد.
- الکل و سایر مواد: درباره رابطه اسکیزوفرنی و مواد مخدر باید گفت الکل و مواد مخدر به خصوص حشیش و آمفتامین می‌توانند آشکارساز سایکوز در افراد مستعد به مبتلای اسکیزوفرنی باشند. همچنین این مواد در عود اسکیزوفرنی نقش بسیار مهمی دارند.
بیشتر بخوانید: تریپوفوبیا چیست و چه علائمی دارد؟
تست و تشخیص اسکیزوفرنی
مهمترین تست اسکیزوفرنی برای تشخیص و درمان اسکیزوفرنی مصاحبه بالینی توسط روانپزشک است. هرچند در فرد مشکوک به سایکوز و به خصوص در شروع اختلال اسکیزوفرنی ارزیابی کامل بیمار شامل چکاپ کامل خون، نوار و نقشه مغزی، تصویربرداری مغزی، تست غربال‌گری ادرار جهت تشخیص مواد مصرفی و همچنین آزمون‌های روانشناختی لازم است.
عوارض اسکیزوفرنی چیست؟
اسکیزوفرنی (جنون جوانی) یکی از ناتوان‌کننده‌ترین اختلالات روانپزشکی می‌باشد. چنانچه همانطور که پیشتر گفته شد فرد مبتلا منزوی شده و عملکرد شغلی و اجتماعی و روابط خود را از دست می‌دهد. این خود بار سنگینی را برای مراقبین، خانواده بیمار و همچنین جامعه به همراه دارد. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی بیشتر در معرض مصرف الکل، مواد مخدر و سیگار قرار دارند، همین عوامل سلامت آنها را بیشتر به مخاطره می‌اندازند و مشکلات آنها را افزون می‌سازند. احتمال خودکشی در افراد مبتلا از جمعیت عمومی بیشتر است. فقدان بینش نسبت به بیماری باعث عدم پذیرش درمان، قطع دارو در حین درمان، عودهای مکرر و بستری‌های متعدد می‌شود.
جدیدترین درمان اسکیزوفرنی
مهمترین درمان اسکیزوفرنی درمان دارویی است. اصلی‌ترین‌شان داروهایی هستند که روی مسیر و گیرنده‌های دوپامین در مغز عمل می‌کنند. داروی اسکیزوفرنی چیست؟ این داروها به دو دسته ضدسایکوزهای نسل اول یا قدیمی‌تر و ضدسایکوزهای نسل دوم یا جدیدتر تقسیم می‌شوند. داروهای نسل اول مانند هالوپریدول، پرفنازین، تیوتیکسن، کلروپرومازین و تیوریدازین و داروهای نسل دوم یا جدیدتر عبارتند از: اولانزاپین، ریسپریدون، کوتیاپین، آری‌پیپرازول و کلوزاپین. ترجیجا درمان با داروهای نسل دوم به سبب عوارض کمتر شروع می‌گردد. انتخاب دارو به نوع علائم، سن و جنس و وزن و عوارض محتمل بستگی دارد.
یکی از جنبه‌های مهم درمان اسکیزوفرنی، سایکواجوکیشن یا آموزش خانواده و فرد در مورد اختلال و درمان آن می‌باشد. در مواردی که خطر خودکشی یا پرخاشگری یا علائم مقاوم به درمان سرپایی وجود دارد بستری لازم است. در موارد شدید گاه می‌توان از تشنج‌درمانی الکتریکی یا شوک‌درمانی بهره برد. همچنین در بیمارانی که عدم پذیرش درمان و فقدان بینش دارند می‌توان از انواع تزریقی و طولانی اثر داروهای ضد سایکوز بهره گرفت. این داروها به صورت ماهانه به فرد مبتلا تزریق شده و اثر خود را به مدت یک ماه در فرد حفظ می‌کنند.
بیشتر بخوانید: عوامل تشدید کننده اختلال دو قطبی
اسکیزوفرنی هم مانند سایر بیماری‌های پزشکی مثل دیابت ممکن است احتیاج به درمان طولانی‌مدت و گاه تا آخر عمر داشته باشد. درمان‌های غیر دارویی شامل رواندرمانی و کاردرمانی هم نقش ویژه‌ای در بهبود این بیماران دارد. همینطور در افرادیکه مصرف مواد و الکل دارند، درمان اعتیادشان توسط یک درمانگر متبحر اعتیاد لازم و ضروریست.
در رابطه با طول عمر بیماران اسکیزوفرنی باید گفت به طور معمول بیماری اسکیزوفرنی باعث کاهش طول عمر افراد نمی‌شود چون با اعضای حیاتی مانند قلب، ریه و ... کاری ندارد. اما همبودی‌های اسکیزوفرنی ممکن است سلامت و طول عمر فرد را تحت تاثیر قرار دهد. به عنوان مثال مصرف بیشتر الکل و سیگار در این افراد، همچنین انزوا و عدم انگیزه که مانع رسیدگی فرد به سلامت و بهداشت خود می‌شود. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است رفتارهای پرخطری از خود بروز دهند مانند مصرف مواد به صورت تزریقی و رفتارهای جنسی محافظت‌نشده که می‌تواند خطر ویروس‌های کشنده مثل HIV را بیشتر کند. خطر خودکشی در میان افراد مبتلا به بیماری اسکیزوفرنی بیشتر از جمعیت عمومی است و همین مساله متوسط طول عمر افراد مبتلا را کمتر از جمعیت عمومی می‌کند.
در ضمن ممکن است داروهای ضد سایکوز نسل دوم، عوارضی مانند چاقی، افزایش چربی خون و سندروم متابولیک داشته باشند که فاکتور خطر بیماری‌های قلبی و عروقی هستند. البته اگر مراجعات منظم به روانپزشک و تبعیت از درمان در بین بیماران وجود داشته باشد، عوارض ذکر شده کنترل می‌شوند به گونه‌ای که فواید مصرف دارو بیشتر از مضررات آن باشد. پس افراد مبتلا به اسکیزوفرنی نیازمند توجه بیشتری از نظر طبی و سلامت هستند.
بهترین متخصص اسکیزوفرنی در کلینیک دکتر کربلایی
کلینیک مغز و اعصاب و روان دکتر کربلایی با بهره‌گیری از برجسته‌ترین متخصصین در زمینه بیماری‌های روانپزشکی، روانشناسی و مغز و اعصاب و همچنین جدیدترین تجهیزات و دستگاه‌های تکنولوژیک، تاکنون توانسته کمک‌های شایانی برای درمان اسکیزوفرنی به این بیماران ارائه نماید. دکتر علی کربلایی بهترین متخصص اسکیزوفرنی، دارای بورد تخصصی روانپزشکی (اعصاب و روان) از دانشگاه شهیدبهشتی، مدیریت این مجموعه را بر عهده دارد. در این کلینیک با استفاده از روش‌های روز دنیا، کم‌عارضه ترین و موثرترین روش‌های درمانی به کمک تیمی از متخصصین برای درمان بیماران به‌کار گرفته می‌شود.
