برخی افراد هستند که ظاهر خود را دائما مورد نقد قرار می دهند و این کار تا جایی ادامه دار می شود که به یک اختلال یا بیماری تبدیل می شود. این اختلال خود زشت پنداری یا بد شکلی بدن است که هم در بین آقایان و بیشتر در خانم ها شایع است. توضیحات آقای دکتر علی کربلایی در خصوص این بیماری و نحوه درمان را می توانید در ادامه مشاهده کنید.
اختلال خودزشت پنداری چیست؟
خود زشت پنداری یا خود زشت انگاری اصطلاحی است که با واژه (Body Dysmorphic Disorder) = BDD یا اختلال بدشکلی بدن اشتباه شده است. یعنی آنچه در متون و دستنامه طبقه بندی بیماران داریم؛ چیزی است به نام اختلال بدشکلی بدن که در اصطلاح عوام به آن خود زشت پنداری هم گفته می شود. خودزشت پنداری عبارتست از اشتغال ذهنی دائم در مورد نقص یا نقائصی در ظاهر فرد، که این نقایص یا خیلی خفیف هستند یا توسط دیگران قابل مشاهده نیستند.
بیشترین نگرانی افراد مبتلا به اختلال بد شکلی بدن چیست؟
تمرکز بیشتر این افراد بر روی سر و صورت است. و معمولا نگرانی هایی که دارند بیشتر در مورد پوست، شکل و اندازه بینی و موهایشان است. اکثر این افراد درمهمانی ها چندین بار لباس خود را عوض می کنند؛ رژیم های سختی می گیرند، برنزه شدید می کنند، وزنه می زنند و عمل جراحی زیبایی می زنند. این علائم می تواند آسیب های جدی به فرد وارد کند زیرا انجام این کارها حالت بیمارگونه به خود گرفته است.
این افراد به صورت کاذب فکر می کنند که دیگران در مورد آن ها نظر می دهند و به آن ها زل زده اند یا در مورد نقایص آن ها صحبت می کنند. باید گفت بیش از 25 درصد این افراد در مورد تقارن ظاهر خود نگران هستند و فکر می کنند که تقارن بدنشان بهم خورده است. این افراد در کل اعتماد به نفس پایینی دارند. یا در فامیل آن ها اختلالات روانپزشکی مانند وسواس وجود دارد یا خود مبتلا به آن هستند. افرادی که در خانواده آن ها بیماری های مشابه وجود داشته یا دوران کودکی مناسبی نداشتند؛ بیشتر در معرض ابتلا به اختلال بدشکلی بدن قرار دارند.
علائم بیماری خود زشت انگاری یا بدشکلی بدن
افرادی که اختلال خودزشت پنداری دارند در پاسخ به نگرانی های ظاهری، نقاط بدن خود را با دیگران مقایسه می کنند. یعنی اگر به بینی خود حساس هستند دائم بینی خود را با دیگران مقایسه می کنند. در آینه ظاهر خود را زیاد چک می کنند یا اینکه نقایص خود را از دیگران پنهان می کنند. مثلا اگر به بینی خود حساس هستند از آرایش و گریمی استفاده می کنند که آن را بپوشانند. اگر به کچلی خود حساس هستند از کلاه گیس استفاده می کنند. به طور کل آن نقطه بدن را که به آن حساس هستند از دیگران مخفی می کنند و همواره به دنبال تایید دیگران هستند. و آن جزء بدن را به قصد چک کردن دائما لمس می کنند.
بیشتر بخوانید: اسکیزوفرنی چیست؟
آیا جراحی باعث آرام شدن ذهن افراد مبتلا به این اختلال می شود؟
اگر با انجام اعمال جراحی آرامشی رخ دهد، موقتی است، چون اختلال خود زشت پنداری همچنان وجود دارد و درمان نشده است. بنابراین دوباره ممکن است فرد به قسمت دیگری از بدن خود حساس شود. و یا همان نقطه ای را که عمل کرده است دوباره مورد پسندش نباشد. زیرا همانطور که قبلا گفته شد این نقایص یا خیلی خفیف هستند یا توسط دیگران قابل مشاهده نیستند. پزشک جراح هم فقط یک جراحی روی آن نقطه انجام می دهد که از حالت اول خود خارج می شود. اگر مثلا روی بینی فرد این جراحی را انجام داده باشد باز مورد پسند فرد مبتلا به این اختلال نیست؛ لذا یک جراح خوب زمانی که به بیمار شک کند باید او را به روانپزشک ارجاع دهد. و برای انجام عمل جراحی از روانپزشک تاییدیه بگیرد.
البته ناگفته نماند که همه افرادی که اقدام به انجام عمل جراحی زیبایی می کنند مبتلا به این اختلال نیستند. زمانی عنوان بیماری را می توان به این افراد داد که علائم حالت بیمارگونه به خود گرفته باشد. و طی مصاحبه بالینی توسط روانپزشک تشخیص داده شود که فرد به این اختلال مبتلا شده است. بهتر است همکاری نزدیک و تنگاتنگی قبل از عمل جراحی بین جراح و روانپزشک باشد.
آیا اختلال خودزشت پنداری قابل پیشگیری است؟
این بیماری قابل پیشگیری نیست اما قابل درمان است. بهترین درمان مراجعه به روانپزشک و استفاده از دارو و روان درمانی است. «کلینیک دکتر کربلایی» یکی از مراکزی است که می‌توانید، برای درمان بیماری پارانوئید به آن مراجعه کنید، است. کلینیک دکتر کربلایی با بهره‌گیری از روانپزشکان و روانشناسان برجسته و دلسوز، آماده خدمت‌رسانی به افراد مبتلا به این اختلال است. همچنین این مرکز درمانی، برای تسهیل برقراری ارتباط و دریافت وقت مشاوره مخاطبان، هم به صورت حضوری و هم به صورت آنلاین آماده همکاری است.
در صورت عدم مراجعه به روانپزشک چه مشکلاتی گریبانگیر فرد مبتلا به خودزشت پنداری خواهد شد؟
اگر این بیماری درمان نشده و پیشرفت کند، اوایل ممکن است نگرانی در مورد یک یا چند نقطه از بدن باشد اما در ادامه روند بیماری اشتغال ذهنی فرد در مورد 5 تا 7 نقطه از بدن خواهد بود. در مورد بدنسازان نیز زیرگروهی از این اختلال وجود دارد، یعنی افرادی که به اختلال بدشکلی بدن مبتلا هستند، در واقع ظاهرشان نرمال است اما گاهی به خاطر افراط در ورزش های قدرتی بسیار عضلانی شده و پروتئین زیادی می خورند و سوء مصرف مواد دارند که شامل استروئیدهای آنابولیک است. یعنی آمپول های استروئیدی تزریق می کنند تا عضلات شدیدی داشته باشند که احتمال خود کشی و یا بروز اختلالات جنسی مانند اختلال سکس کاکولدی در این افراد بیشتر است.
بنابراین می تواند گفت در صورت عدم مراجعه به روانپزشک و امتناع از درمان، فرد مبتلا به این اختلال در معرض احتمال خودکشی بیش از سایر افراد عادی قرار دارد. همانطور که گفته شد هیچ راه مشخص و شناخته شده ای برای پیشگیری از بروز اختلال خودزشت پنداری وجود ندارد. اما خیلی خوب است که افراد به محض مشاهده علائم، درمان خود را شروع کنند.
برای فراموشی به چه دکتری مراجعه کنیم؟
دوره درمان بیماری خود زشت پنداری چقدر طول می کشد؟
دوران درمان شناختی و رفتاری بیش از 10 تا 20 جلسه می تواند باشد. درمان دارویی 6 ماه تا یکسال زمان لازم دارد و در موارد عود بیماری مدت زمان فرق می کند.
نحوه برخورد اطرافیان با فرد مبتلا به اختلال بدشکلی بدن باید چگونه باشد؟
تاییدی که دیگران با آن ها می دهند بیشتر به عنوان سم عمل می کند. زمانی که افراد مبتلا با این بیماری وارد پروسه درمان غیردارویی می شوند، درمانگر به آن ها می گوید که دنبال تایید دیگران نباشند.
عوامل بروز سندرم خود زشت پنداری در افراد چیست؟
در کل سبب شناسی قطعی این بیماری نامعلوم است. اما وراثت، ناملایمات دوران کودکی و سابقه اذیت و آزار در کودکی با این اختلال همراهی دارد. در مطالعاتی که روی تصویربرداری مغز این افراد به ویژه تصویربرداری های عملکردی انجام شد. نتایج حاصله نشان داد که در عملکرد اجرایی و فرایندهای بینایی افراد مبتلا به این اختلال ایراداتی وجود دارد. یعنی واقعا خود را زشت می بینند.
اختلال خود زشت انگاری با کدام بیماری های روانی ارتباط دارد؟
75 درصد این بیماران در طول زندگی به افسردگی و یک سومشان به اختلال وسواسی جبری مبتلا می شوند. 30 درصد این افراد نیز در طول زندگی خود حملات پانیک را تجربه می کنند. بنابراین اختلال بدشکلی بدن یا BDD همراهی زیادی با حساسیت به طرد شدن و کاهش اعتماد به نفس در افراد دارد. اگر می خواهید درباره اختلال وسواس اطلاعات بیشتری کسب کنید مقاله ocd چیست را دنبال کنید.
تحریک مغناطیسی مغز چیست؟ rTMS چگونه کار میکند؟
شیوع و بروز این اختلال در زنان و مردان چگونه است؟
متوسط شروع این اختلال در سن نوجوانی بوده و در زنان بیشتر از مردان مشاهده می شود. میزان شیوع آن در جوامع حدود 7/1 تا 4/2 درصد است که متوسط آن 2 درصد است. یعنی از هر صد نفر دو نفر با این اختلال مبتلا هستند. اختلال خودزشت پنداری در پسران با کم پشت شدن موها، سایز کوچک آلت و حجم عضلانی کم باعث خوددرگیری ذهنی می شود. در دختران نیز با وزن، سینه ها، لگن، پاها و موهای بیش از حد در بدن اشتغال ذهنی ایجاد می کند. دخترها هم با احتمال بیشتری بدن خود را مخفی کرده و خود را در آینه چک می کنند. شیوع بیماری در هر دو جنس خود را به این شکل نشان می دهد.
اما مانند اختلال تریپوفوبیا هیچ روش تشخیصی آزمایشگاهی یا تصویربرداری وجود ندارد. و صرفا با مصاحبه بالینی توسط روانپزشک این بیماری تشخیص داده می شود که روند بیماری مزمن بوده است. بدون مداخله درمانی علائم آن می تواند تا چندین دهه ادامه پیدا کند. هر چه زودتر بیماری شروع شده و علائمش شدیدتر باشد؛ فرد مبتلا روند بیماری بدتری را خواهد داشت. تا حدود زیادی با درمان دارویی و روان درمانی این اختلال قابل کنترل است. اما در صورت عدم مراجعه به روانپزشک سبب مختل شدن زندگی فرد مبتلا خواهد شد.
نویسنده: دکتر علی کربلایی روانشناس
